Stan Młodych 2025

We współpracy z Fundacją „ważne sprawy” i młodymi ekspertami zaangażowanymi w projekt „Stan Młodych”, pochyliliśmy się nad Polkami i Polkami w wieku 18-29 lat. Chcieliśmy dowiedzieć się jak widzą samych siebie, swoje miejsce we wspólnocie, jak patrzą na Polskę, co myślą o systemie gospodarczym, edukacji, relacjach społecznych, a także jakie mają oczekiwania względem przyszłości. Efektem naszej wielomiesięcznej pracy jest raport „Stan Młodych 2025”, który zawiera nie tylko wyniki badania ilościowego przeprowadzonego na reprezentatywnej próbie 1002 młodych Polek i Polaków, ale również rekomendacje sformułowane przez samych młodych, skierowane do decydentów różnego szczebla.  

Kim są młodzi? 

Osoby w wieku 18-29 często traktowane są jako jednolita grupa, co wynika z ich wspólnych doświadczeń – dorastania w określonych realiach społecznych, politycznych czy technologicznych. W tej grupie są jednak osoby będące na zupełnie różnych etapach życia, mierzące się z innymi wyzwaniami i realiami codzienności. 40% osób w wieku od 18 do 24 w jakiś sposób łączy naukę z pracą, podczas gdy wśród osób w wieku od 25 do 29 lat odsetek ten wynosi jedynie 12%. Dla tych starszych, codziennością jest przede wszystkim praca w pełnym wymiarze godzin (68%), dla młodszych wciąż nauka (72%). Te różnice determinują decyzje młodych oraz ich spojrzenie na świat.  

Jednak nie tylko różnice w tej grupie wiekowej są ewidentne – równie wyraźne są też podobieństwa. Czymś, co łączy młodych niezależnie od wieku jest codzienne doświadczenie rzeczywistości. Dla młodych Polek i Polaków to czas licznych sprzeczności. Z jednej strony określany jako czas wielu możliwości (77%) i wielu radości (76%). Z drugiej czas pełen stresu (70%), a dla dwóch piątych również licznych ograniczeń. To pokazuje, że wchodzenie w dorosłość w Polsce XXI wieku jest procesem złożonym, na który nakłada się zarówno poczucie ograniczeń, jak i możliwości, a radość nie jest pozbawiona niepokoju.

Relacje młodych

Dla młodych Polek i Polaków relacje z innymi ludźmi są bardzo ważne – to właśnie z rodziną i przyjaciółmi czują się najbardziej związani. Co więcej, ponad trzy czwarte badanych przyznało, że w trudnych sytuacjach może liczyć na swoją rodzinę. Dla 71% niektórzy przyjaciele są jak rodzina i jest to uniwersalne doświadczenie naszych respondentów, bez względu na wiek oraz płeć.

Relacje to jednak nie tylko rodzina i przyjaciele. To również relacje romantyczne i nowe rodziny zakładane przez młodych. Biorąc pod uwagę, że ich zdaniem trudno jest dziś znaleźć odpowiedniego partnera lub odpowiednią partnerkę, tworzenie stałych związków może stanowić wyzwanie. Takie przekonanie jest powszechne wśród młodszych i starszych niezależnie od płci, a najsilniejsze jest wśród kobiet o wyższym wykształceniu (71%). Może to wynikać z pewnego rodzaju niedopasowana młodych kobiet oraz mężczyzn i wynikających z tego rozbieżnych oczekiwań wobec związku. Różnią się oni postrzeganiem tradycyjnego podziału ról w związku – ze stwierdzeniem, że należy on do przeszłości zgadza się 65% młodych kobiet i 53% młodych mężczyzn.

Co więcej, w zależności od płci, młodzi różnie patrzą na kwestię posiadania potomstwa. O ile odsetek kobiet i mężczyzn deklarujących, że nie chcą mieć dzieci jest do siebie zbliżony (20% vs 16%), tak różnica pomiędzy kobietami a mężczyznami, którzy nie mają dzieci, ale kiedyś chcieliby je mieć wynosi prawie 20 punktów procentowych (36% vs. 54%). Powody niechęci do posiadania dzieci wskazywane przez młodych są częściej kulturowe, a rzadziej ekonomiczne, co jest spójne z przywołanymi wyżej wynikami dotyczącymi podziału ról w związku. Najczęściej wskazywanymi powodami są brak sympatii do dzieci (39%), niechęć do zmiany prowadzonego trybu życia (38%) oraz przekonanie, że ciąża w Polsce może być czymś niebezpiecznym (27%).  Zdecydowanie rzadziej powodem niechęci do posiadania dzieci jest sytuacja ekonomiczna (18%).

Demokracja i zaangażowanie obywatelskie

Pomimo ogólnego zadowolenia z życia w Polsce, młodzi raczej nie wierzą w państwo i jego instytucje. 65% respondentów w wieku od 18 do 29 roku życia deklaruje, że w kryzysowych sytuacjach może polegać tylko na sobie i najbliższych, nie na naszym kraju. Młodzi są też przekonani, że rządzący bardziej dbają o starszych niż o młodszych. Z tym stwierdzeniem zgadza się 80% respondentów i zdecydowana większość wyborców wszystkich partii. Jednak, pomimo tego, aż 62% młodych zgadza się ze stwierdzeniem, że demokracja jest najlepszą z możliwych form rządów, tylko 14% ma odmienne zdanie.

 Przekonanie, że demokracja jest najlepszą z form rządów przekłada się też na zaangażowanie obywatelskie. W naszym badaniu, które realizowaliśmy w listopadzie 2024, 56% młodych zadeklarowało zdecydowany udział w wyborach, gdyby odbywały się w najbliższą niedzielę. Kolejne 24% raczej wzięłoby w nich udział. Gdy w marcu tego roku pytaliśmy Polki i Polaków, czy wiedzą na kogo oddadzą swój głos w wyborach prezydenckich, aż 67% osób w wieku 18-29 lat udzieliło twierdzącej odpowiedzi.

Młodzi pozytywnie postrzegają wolontariat i aktywizm: uważają, że można w ten sposób zrobić coś dobrego dla świata i ludzi (80%), że takie działanie przynosi dużo satysfakcji, nawet jak jest męczące (72%) oraz że chcieliby angażować się społecznie, gdyby mieli więcej czasu (60%). Te pozytywne przekonania przekładają się bezpośrednio na działania indywidualne i zbiorowe, na które decydują się młodzi. Poza najczęściej podejmowanym działaniem, jakim jest rozmowa o polityce z bliskimi, młodzi często decydowali się na przekazanie pieniędzy organizacjom pozarządowym, podpisanie petycji, działanie jako wolontariusz/wolontariuszka oraz udział w bojkotach konsumenckich. Jedynie 17% badanych nie angażowało się w żadne z wymienionych aktywności przez ostatnie dwanaście miesięcy.  

Czy młodzi zgotują nam rewolucję?

Młode pokolenia tradycyjnie przedstawiane są jako te, które przyniosą zmianę i pogrzebią stary porządek. Czy także pokolenie Z zdaje się szykować do takiego zrywu? Wydaje się, że nie do końca. Młodzi z tej generacji są spokojni, zadowoleni oraz refleksyjni i choć gotowi są do działań na rzecz wspólnoty, to drogę do poprawy swojego losu częściej upatrują w działaniach indywidualnych niż kolektywnych.

Młodzi jednoznacznie mówią, że starsze pokolenie niesprawiedliwie ocenia młodszych. Z takim stwierdzeniem zgadza się 73%, a nie zgadza się jedynie 9% badanych.

Jednocześnie, młodzi nie są bezkrytyczni ani wobec siebie i reprezentantów swojego pokolenia ani wobec okoliczności, w których żyją, ani wobec starszych pokoleń, które ukształtowały dzisiejszy świat. 55% młodych respondentów uznało, że wielu ich rówieśników jest zbyt roszczeniowych. 50% uważa, że jest im dzisiaj łatwiej, niż było starszym pokoleniom i to przekonanie łączy ich z przedstawicielami starszych grup wiekowych. Jednocześnie, 40% jest zdania, że pokolenie ich rodziców i dziadków zostawią młodym ludziom lepszy świat niż go zastało, 23% jest odmiennego zdania.

Niniejszy raport ukazuje młodych jako grupę patrzącą w przyszłość z nadzieją, ale nie pozbawioną obaw ani krytycyzmu wobec status quo. To osoby blisko związane ze swoją rodziną i krajem, mające poczucie licznych możliwości i gotowości zaangażowania w działanie na rzecz ważnych dla siebie spraw, szanujące starszych i to, co dla nich zrobili, ale gotowe kontestować rzeczywistość i podejmować próbę zmiany. Młodzi Polacy już dziś kształtują przyszłość kraju – zarówno przez swoją aktywność obywatelską, jak i decyzje zawodowe oraz wybory konsumenckie. Zrozumienie wewnętrznych różnic pozwala na skuteczniejsze formułowanie polityk publicznych, strategii gospodarczych oraz działań społecznych, które będą adekwatnie odpowiadać na ich potrzeby. Wnioski płynące z raportu podkreślają, jak istotne jest nie tylko słuchanie młodych, ale także angażowanie ich w procesy decyzyjne na różnych poziomach. To ich głos, wartości i działania będą miały kluczowy wpływ na dalszy rozwój Polski, dlatego perspektywa młodego pokolenia powinna stanowić fundament wszelkich działań zmierzających do budowy nowoczesnego i dynamicznego społeczeństwa.

Nota metodologiczna

Raport powstał w ramach projektu Stan Młodych 2025 realizowanego przez Fundację “ważne sprawy” we współpracy z Fundacją More in Common Polska. Jego podstawą było badanie ankietowe przeprowadzonego na reprezentatywnej grupie 1002 Polek i Polaków w wieku 18-29 lat przez pracownię Opinia24 na zlecenie More in Common Polska i Fundacji “ważne sprawy”. Badanie zostało realizowane metodą CATI/CAWI w dniach 4-11 listopada 2024.  W części wykresów z powodu zaokrąglenia wyników procenty mogą nie sumować się do 100.

Przygotowanie kwestionariusza do badania ilościowego poprzedzone było warsztatami tematycznymi z udziałem młodych ekspertek i ekspertów biorących udział w trzeciej edycji Stanu Młodych.  Integralną częścią raportu są rekomendacje wypracowane przez to grono skierowane decydentów różnego szczebla.